Continuation ng mga Kuwento sa Unang Markahan

ALAMAT NI TUNGKUNG LANGIT

ni Roberto Añonuevo

Hindi makapaniwala ang mga tao noon na wala naman talagang langit at lupa. Ako,

si Alunsina, at ang asawa kong si Tungkung Langit ang pinagmulan ng lahat ng bagay.

Kaming dalawa lamang ang pinag-ugatan ng buhay. Mula sa kaibuturan ng kawalan,

itinakda ng aming kasaysayan ang paglitaw ng daigdig ng mga tao.

Nabighani si Tungkung Langit nang una niya akong makita. Katunayan, niligawan

niya ako nang napakatagal, sintagal ng pagkakabuo ng tila walang katapusang kalawakan

na inyong tinitingala tuwing gabi. At paanong hindi mapaiibig si Tungkung Langit sa

akin? Mahahaba’t mala-sutla ang buhok kong itim. Malantik ang aking balakang at

balingkinitan ang mahalimuyak na katawan. Higit sa lahat, matalas ang aking isip na

tumutugma lamang sa gaya ng isip ni Tungkung Langit.

Kaya sinikap ng aking matipuno’t makapangyarihang kabiyak na dalhin ako doon sa

pook na walang humpay ang pag-agos ng dalisay, maligamgam na tubigan. Malimit kong

marinig ang saluysoy ng tubig, na siya ko namang sinasabayan sa paghimig ng maririkit

na awit. Napapatigalgal si Tungkung Langit tuwing maririnig ang aking tinig. “Alunsina,”

aniya, “ikaw ang iibigin ko saan man ako sumapit!” Pinaniwalaan ko ang kaniyang

sinambit. At ang malamig na simoy sa paligid ang lalo yatang nagpapainit ng aming

dibdib kapag kami’y nagniniig.

Napakasipag ng aking kabiyak. Umaapaw ang pag-ibig niya; at iyon ang aking

nadama, nang sikapin niyang itakda ang kaayusan sa daloy ng mga bagay at buhay sa

buong kalawakan.

Iniatang niya sa kaniyang balikat ang karaniwang daloy ng hangin, apoy, lupa,

at tubig. Samantala’y malimit akong maiwan sa aming tahanan, na siya ko namang

kinayamutan. Bagaman inaaliw ko ang sarili sa paghabi ng mga karunungang ipamamana

sa aming magiging anak, hindi mawala sa aking kalooban ang pagkainip. Wari ko,

napakahaba ang buong maghapon kung naroroon lamang ako’t namimintana sa

napakalaki naming bahay.

Madalas akong gumawi sa aming pasigan, at manalamin sa malinaw na tubig habang

sinusuklay ang mababangong buhok. Ngunit tuwing tititig ako sa tubig, ang nakikita ko’y

hindi ang sarili kundi ang minamahal na si Tungkung Langit.

Sabihin nang natutuhan ko kung paano mabagabag. Ibig kong tulungan ang aking

kabiyak sa kaniyang mabibigat na gawain. Halimbawa, kung paano itatakda ang hihip

ng hangin. O kung paano mapasisiklab ang apoy sa napakabilis na paraan. O kung

paano gagawing malusog ang mga lupain upang mapasupling nang mabilis ang mga pananim. Ngunit ano man ang aking naisin ay hindi ko maisakatuparan. Tumatanggi ang

aking mahal. “Dito ka na lamang sa ating tahanan, Alunsina, di ko nais na makita kang

nagpapakapagod!”

Tuwing naririnig ko ang gayong payo ni Tungkung Langit, hindi ko mapigil ang

maghinanakit. Kaparis ko rin naman siyang bathala, bathala na may angkin ding

kapangyarihan at dunong. Tila nagtutukop siya ng mga tainga upang hindi na marinig ang

aking pagpupumilit. Nagdulot iyon ng aming pagtatalo. Ibig kong maging makabuluhan

ang pag-iral. At ang pag-iral na yaon ang sinasagkaan ng aking pinakamamahal.

Araw-araw, lalong nagiging abala si Tungkung Langit sa kaniyang paggawa ng

kung ano-anong bagay. Makikita ko na lamang siyang umaalis sa aming tahanan nang

napakaaga, kunot ang noo, at tila laging malayo ang iniisip. Aaluin ko siya at pipisilin

naman niya ang aking mga palad . “Mahal kong Alunsina, kapag natapos ko na ang lahat

ay wala ka nang hahanapin pa!” At malimit nagbabalik lamang siya kapag malalim na ang

gabi.

Sa mga sandaling yaon, hindi ko mapigil ang aking mga luha na pumatak;

napapakagat-labi na lamang ako habang may pumipitlag sa aking kalooban.

Dumating ang yugtong nagpaalam ang aking kabiyak. “Alunsina, may mahalaga

akong gawaing kailangang matapos,” ani Tungkung Langit. “Huwag mo na akong hintayin

ngayong gabi’t maaga kang matulog. Magpahinga ka. Magbabalik din agad ako. . . .” May

bahid ng pagmamadali ang tinig ng aking minamahal. Lingid sa kaniya, nagsisimula nang

mamuo sa aking kalooban ang matinding paninibugho sa kaniyang ginagawa. Umalis nga

si Tungkung Langit at nagtungo kung saan. Subalit pinatititikan ko siya sa dayaray upang

mabatid ang kaniyang paroroonan. Ibig ko siyang sundan.

Natunugan ni Tungkung Langit ang aking ginawa. Nagalit siya sa dayaray at ang

dayaray ay isinumpa niyang paulit-ulit na hihihip sa dalampasigan upang ipagunita ang

pagsunod niya sa nasabing bathala. Samantala, nagdulot din yaon ng mainit na pagtatalo

sa panig naming dalawa.

“Ano ba naman ang dapat mong ipanibugho, Alunsina?” asik ni Tungkung Langit

sa akin. “Ang ginagawa ko’y para mapabuti ang daloy ng aking mga nilikha sa daigdig

ng mga tao!” Napoot ang aking kabiyak sa akin. Nakita ko sa kaniyang mga mata ang

paglalagablab, at lumalabas sa kaniyang bibig ang usok ng pagkapoot. Dahil sa nangyari,

inagaw niya sa akin ang kapangyarihan ko. Ipinagtabuyan niya ako palabas sa aming

tahanan.

Oo, nilisan ko ang aming bahay nang walang taglay na anumang mahalagang bagay.

Nang lumabas ako sa pintuan, hindi na muli akong lumingon nang hindi ko makita ang

bathalang inibig ko noong una pa man. Hubad ako nang una niyang makita. Hubad di ako

nang kami’y maghiwalay.

Alam kong nagkamali ng pasiya si Tungkung Langit na hiwalayan ako. Mula noon,

nabalitaan ko na lamang na pinananabikan niya ang paghihintay ko sa kaniya kahit sa

gitna ng magdamag; hinahanap niya ang aking maiinit na halik at yakap; pinapangarap

niyang muling marinig ang aking matarling na tinig; inaasam-asam niya na muli

akong magbabalik sa kaniyang piling sa paniniwalang ibig kong makamit muli ang

kapangyarihang inagaw niya sa akin. Ngunit hindi.

Hindi ko kailangan ang aking kapangyarihan kung ang kapangyarihan ay hindi mo rin

naman magagamit. Hindi ko kailangan ang kapangyarihan kung magiging katumbas iyon

ng pagkabilanggo sa loob ng bahay at paglimot sa sariling pag-iral.

Ipinaabot sa akin ng dayaray ang naganap sa dati naming tahanan ni Tungkung

Langit. Sinlamig ng bato ang buong paligid. Pumusyaw ang dating matitingkad na

palamuti sa aming bahay. Lumungkot nang lumungkot si Tungkung Langit at laging mainit

ang ulo. “Mabuti naman,” sabi ko sa dayaray. “Ngayon, matututo rin si Tungkung Langit

na magpahalaga sa kahit na munting bagay.”

Umaalingawngaw ang tinig ni Tungkung Langit at inaamo ako dito sa aking bagong

pinaghihimpilan upang ako’y magbalik sa kaniya. Ayoko. Ayoko nang magbalik pa

sa kaniya. Kahit malawak ang puwang sa aming pagitan, nadarama ko ang kaniyang

paghikbi. Oo, nadarama ko ang kaniyang pighati. Lumipas ang panahon at patuloy niya

akong hinanap. Ngunit nanatili siyang bigo.

Ang kaniyang pagkabigo na mapanumbalik ang aking pagmamahal ay higit niyang

dinamdam. Nagdulot din yaon sa kaniya upang lalong maging malikhain sa paghahanap.

Akala niya’y maaakit ako sa kaniyang gawi. Habang nakasakay sa ulap, naisip niyang

lumikha ng malalawak na karagatan upang maging salamin ko. Hindi ba, aniya, mahilig

si Alunsina na manalamin sa gilid ng aming sapa? Nababaliw si Tungkung Langit. Hindi

gayon kababaw ang aking katauhang mabilis maaakit sa karagatan.

Pumaloob din si Tungkung Langit sa daigdig na nilikha niya na laan lamang sa mga

tao. Naghasik siya ng mga buto at nagpasupling ng napakaraming halaman, damo,

palumpong, baging, at punongkahoy. “Marahil, maiibigan ito ni Alunsina,” ang tila

narinig kong sinabi niya. Gayunman, muli siyang nabigo dahil hindi ako nagbalik sa kaniyang piling.

Humanap pa ng mga paraan ang dati kong kabiyak upang paamuin ako. Halimbawa,

kinuha niya sa dati naming silid ang mga nilikha kong alahas. Ipinukol niya lahat ang

mga alahas sa kalawakan upang masilayan ko. Naging buwan ang dati kong ginintuang

suklay; naghunos na mga bituin ang mga hiyas ko’t mutya; at naging araw ang ginawa

kong pamutong sa ulo. Kahit ano pa ang gawin ni Tungkung Langit, hindi na muli akong

nagbalik sa kaniyang piling.

Namighati siya. At nadama niya kung paanong mamuhay nang mag-isa, gaya lamang

ng naganap sa akin dati doon sa aming tirahan. Lumuha nang lumuha si Tungkung Langit,

at ang kaniyang pagluha ay nagdulot sa unang pagkakataon ng pag-ulan. Kapag siya’y

humahagulgol, nagbubunga yaon ng malalakas na pagkulog at pagkidlat. May panahong

tumitindi ang kaniyang pighati, kaya huwag kayong magtaka kung bakit umuulan. Ang

mga luha ni Tungkung Langit ang huhugas sa akin, at sa aking kumakawag na supling.

SALAMIN

Assunta Cuyegkeng

Walang kurap siyang titingin sa akin,

itong kakambal ko sa salamin.

Pag-aaralan ang linya at pekas

na unti-unti nang kumalat sa aking mukha

pag-aaralan pati ang mata kong

kape pala ang kulay, hindi itim.

Walang kurap siyang magmamasid,

pag-aaralan ang takbo ng aking dibdib

na kung minsan, kumakabog,

kung minsan, natutulog.

Dito nagtatago ang aking mangingibig,

ina at ama, anak, kapatid,

ang init ng gising kong dugo,

ang hininga ng Diyos na matiyagang

nakikinig.

Tatapatan niya ako,

sisipatin mula paa hanggang ulo

at ihaharap sa akin,

walang retoke,

ang buo kong pagkatao.

ANG PINTOR

Jerry Gracio

Gumuhit siya ng ibon

Lumipad ito palayo

Gumuhit siya ng isda,

Lumangoy ito sa hangin.

Gumuhit siya ng bulaklak,

Nagkalat ang halimuyak sa dilim.

Iginuhit niya ang sarili,

At inangkin siya ng kambas.